Kijk in de tropische tuin van Nederland
Feit - de Inheemse Antiliaanse Leguaan

De Inheemse Antiliaanse Leguaan, Iguana delicatissima, is vanuit het verleden een algemeen voorkomende soort in het Noordelijke deel van de kleine Antillen, van Anguilla tot Martinique. Sinds de komst van de Europeanen is de soort sterk achteruit gegaan. Dit heeft er voor gezorgd dat op verschillende lokaties de soort compleet verdwenen is en op andere sterk is afgenomen.

Met als gevolg dat de Inheemse Antilliaanse Leguaan verdwenen is van Sint Maarten (het Franse en Nederlandse deel), Antigua, Barbuda, St. Kitts, Nevis, en Marie-Galante. Vanaf 2007 wordt de populatie op het eiland Guadeloupe nauw gevolgd en hieruit is gebleken dat de soort intussen verdwenen is van de satelliet eilandjes Grande-Terre en Les Îles des Saintes. Er leven nog wel enkele individuen naast de aanwezige gewone Groene Leguaan (Iguana iguana) en hybriden, kruising tussen de twee soorten, op het eiland Basse-Terre, echter zijn de gezonde populaties verdwenen. Op basis van de historische reeks gegevens, is de totale populatie van de Inheemse Antilliaanse Leguaan waarschijnlijk afgenomen met meer dan 70% sinds Europees contact.

Voor de Europese kolonisatie van St. Eustatius waren er nog aanzienlijke hoeveelheden van I. delicatissima aanwezig. Nu neemt de populatie razendsnel af. Schattingen uit veldtellingen wijzen op ongeveer 300 dieren in 1992, minder dan 300 in 2000, en ongeveer 425 (275-650) dieren in 2004. De meest recente update van de populatie wordt geschat op enkele honderden dieren, maar zeker niet meer dan 1000. Dit aantal is beneden het minimum voor een gezonde populatie grootte van 5.000 dieren. Dit betekent dat de soort op St. Eustatius sterk bedreigd wordt en er haast geboden is bij bescherming.

 

Problematiek

Historisch gezien kwam degradatie van leguaan leefgebied het meeste voor in de lage delen van het eiland. Deze delen werden systematisch vrijgemaakt voor landbouw doeleinden. Inmiddels hebben toerisme en de economische groei de overhand gekregen op St. Eustatius waardoor (kust)ontwikkeling de overgebleven leefgebieden heeft aangetast. Met als gevolg dat ook de hoeveelheid potentiële nest-gebieden voor de leguaan zijn afgenomen (Day et al. 2000). Door ontwikkelen en aanleg van wegen komen nu verkeersslachtoffers regelmatig voor aan de kust wegen welke het leefgebied van de leguaan splitsen.

De Inheemse Antilliaanse Leguaan wordt bedreigd door een reeks van geïntroduceerde (roof)dieren. Predatie door zowel katten en honden is een groot probleem. Bekend is dat volwassen leguanen worden gedood door waakhonden welke vrij rondlopen binnen privé terreinen. Leguanen maken gebruik van dergelijke terreinen om aan hun voedsel te komen.

Ook loslopende vee vormt een erg groot probleem op St. Eustatius. Met name geiten en koeien geven de grootste zorg. Uitgebreide begrazing verschuift de samenstelling van plantensoorten en tast de structuur van het leefgebied aan. Een andere bedreiging is de voortdurende belasting op natuurlijke vegetatie te wijten aan de verspreiding van invasieve exoten, met name de Mexicaanse Creeper (Antigonon sp.). Deze is voor zowel geiten als leguanen onverteerbaar (Fogarty et al., 2004; Debrot et al., 2013) .

Stropen is waarschijnlijk een probleem van kleine orde. Vooral omdat de populatiedichtheid zo laag is dat het de inspanning om te stropen niet loont. Andere opmerkelijke oorzaken van leguaan sterfte zijn verhongering (of verdrinking) in verlaten waterputten en verstrikking in hekwerken van onder meer tuinomheining.

Verdringing door de concurrentie en hybridisatie met de gemeenschappelijke gewone Groene Leguaan (I. iguana) lijkt de dominante factor in het verdwijnen van de Inheemse Antilliaanse Leguaan in de Kleine Antillen. Dit proces verloopt snel en de daaropvolgende populatie afnamen is al waargenomen op tal van eilanden in de Kleine Antillen. Inmiddels is er een groene leguaan ontdekt op St. Eustatius en ook zes hybriden leguanen. Dit kan nu worden gezien als de grootste bedreiging voor I. delicatissima. Het invoeren van de Groene Leguaan moet op alle fronten worden voorkomen.


Overzicht

Gedocumenteerde dode en met leven bedreigde leguanen op St. Eustatius, april-december 2012 (bron: Debrot et al. 2014, Herpetological Review 45(1), p129)

Honden: 10 dood, 1 gered
Verkeer: 3 dood, 0 gered
Waterputten: 1 dood, 4 gered
Hekwerken: 0 dood, 6 gered
Stropen: 2 dood, 0 gered
Onbekend: 1 dood, 0 gered

Totaal 28 dieren in 2012.







Herken de verschillen

Er leven twee soorten leguanen in de Kleine Antillen welke behoren tot de genus Iguana. De gewone Groene Leguaan (Iguana iguana) en de Inheemse Antilliaanse Leguaan (Iguana delicatissima). Voor de leek zijn deze twee soorten identiek maar je kunt ze duidelijk onderscheiden. Allereerst door de vergrote schub (sublabiale schub) op de wang onder de oorklep en de duidelijk herkenbare zwarte-groene banden op de staart. Dit zijn twee typische kenmerken voor de gewone Groene Leguaan. Andere kenmerken welke beide soorten onderscheiden zijn:

  • Naarmate de Inheemse Antilliaanse Leguaan ouder wordt verandert de lichaamskleur van groen to licht grijs. Vrouwtjes blijven echter soms een wat groene lichaamskleur aanhouden.
  • De I. delicatissima is ietwat kleiner dan I. iguana.
  • Geslachtsrijpe mannelijke Inheemse Antilliaanse Leguanen, soms ook vrouwtjes, ontwikkelen opmerkelijke rose wangen.
  • Schedelstructuren zijn bij beide soorten verschillend (Conrad and Norell 2010) en Breuil 2013 omschrijft nog meer dan 13 karakteristieke kenmerken.

Links: juveniele Iguana iguana. Rechts: juveniele Iguana delicatissima (foto gemaakt door Gregory Moulard)